شناسایی روش های مناسب مرمت کمبودها در آرایه های گچی با نگرشی وی‍ژه بر محراب های قرن هشتم هجری ایران

در این پژوهش بر شناسایی انواع کمبود در محراب های قرن هشتم هجری و ارائه ی روش های مناسب برای کاهش یا حذف اختلال ایجاد شده توسط کمبود موجود در آرایه های گچی محراب ها تاکید شده است. در این راستا ابتدا به بررسی فرم کلی محراب ها و نقوش و تزئینات معمول در آن ها پرداخته شده است تا پیش از پرداختن به مبحث کمبود، به شناختی کلی از جوانب مختلف محراب دست یافته شود. پس از آن به بیان مشکلاتی که به دلیل کمبود بخش هایی از اثر ایجاد شده به مباحث زیبایی شناسی و حفظ اصالت اثر پرداخته شده و سپس با بررسی انواع کمبود در سطوح نقاشی و مشخصات کلی کمبودها، به دسته بندی کمبودها در دو بخش کمبود در ساختار و شالوده ی محراب و کمبود در نقوش و تزئینات محراب پرداخته شده است. در این دسته بندی، کمبودهای موجود در کلیت محراب به دو دسته ی کمبودهای قابل بازسازی و کمبودهای غیرقابل بازسازی و کمبودهای موجود در تزئینات و نقوش محراب نیز به سه دسته ی کمبودهای کوچک قابل بازسازی، کمبودهای بزرگ قابل بازسازی و کمبودهای غیرقابل بازسازی تقسیم شده است. در ادامه با بررسی های مختصری از مرمت های انجام شده ی پیشین به بررسی راهکارهایی برای بازسازی هر نوع کمبود پرداخته شده است. به این منظور، برای بازسازی کمبودهای قابل بازسازی در نظر گرفتن سطح زمینه ی گچبری به عنوان معیار پیشنهاد گردیده است. برای کمبودهای غیر قابل بازسازی استفاده از سطحِ هم سطح با لایه ی آستر و با بافت مشابه آن مورد توصیه قرار گرفته است؛ که به منظور ایجاد نظم و هماهنگی کلی در فضا انجام می گیرد. در کمبودهای کوچک قابل بازسازی در صورت عدم ایجاد آسیب برای بخش های مجاور و به منظور حفظ حس تاریخی اثر توصیه به عدم بازسازی شد ه است و در صورتی که نیاز به ایجاد استحکام بیشتر و بازسازی یخش کمبود احساس شد، استفاده از اختلاف رنگ به منظور ایجاد تمایز بین بخش اصلی و مرمتی، پیشنهاد شده است. برای کمبودهای بزرگ قابل بازسازی، عدم بازسازی جزئیات نقش، به منظور تشخیص بخش اصلی از بخش بازسازی شده، عدم رقابت با اصل اثر، عدم جعل و یا تکمیل اثر مورد پیشنهاد قرار گرفته است. کمبودهای غیرقابل بازسازی هم در صورت باقی ماندن بخش هایی از لایه ی بستر، عدم بازسازی و حفظ اثر به همان شکل دارای کمبود پیشنهاد شده و در صورت پیشروی کمبود تا لایه های آستر و تکیه گاه، استفاده از سطح لایه ی آستر به عنوان مرجع بازسازی کمبود، توصیه شده است. در نهایت به منظور شناسایی ملات با عملکرد مناسب برای بازسازی کمبود، نمونه سازی هایی صورت گرفته که در نتیجه ی آن ها استفاده از گچ خوش مایه بدون هیچ گونه افزودنی پیشنهاد شده است. به طور کلی در این پژوهش از روش های مطالعات کتابخانه ای، میدانی، انجام مصاحبه و نمونه سازی و بهره گرفته شده است.